«Τήν ἄχραντον Εἰκόνα Σου προσκυνοῦμεν Ἀγαθέ,
αἰτούμενοι συγχώρησιν τῶν πταισμάτων ἡμῶν, Χριστέ ὁ Θεός…»
(Ἀπολυτίκιον τῆς Ἑορτῆς)
Ἀγαπητοί μου Πατέρες καί Ἀδελφοί,
Μέχρι τόν 8ο αἰῶνα, ἡ προσευχή τῶν πιστῶν ἑστίαζε καί ἀπευθυνόταν στίς ἱερές εἰκόνες, χωρίς κανένα πρόβλημα. Ὑπῆρχε ἄλλωστε καί παράδοση τῆς ἐξεικόνισης τοῦ πανσεβάσμιου προσώπου τῆς Θεοτόκου ἀπό τόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ. Μέ τόν αὐτοκράτορα Λέοντα Γ΄ τόν Ἴσαυρο (717-741) ἄρχισε μεγάλη ταραχή στήν Ἐκκλησία, γνωστή ὡς Εἰκονομαχία. Κατά τή διάρκεια αὐτῆς τῆς περιόδου ἱεροί Πατέρες καί ἁπλοί πιστοί ὑπέστησαν διωγμούς καί ἀναδείχθηκαν Ὁμολογητές τῆς πίστεως.
Τό μακρόχρονο αὐτό δρᾶμα τελείωσε μέ παρέμβαση τῆς αὐτοκράτειρας Θεοδώρας, μέ στήριξη τῆς ὁποίας συνῆλθε Σύνοδος στήν Κων/πολη ἐπί Πατριάρχου Μεθοδίου τό 843 καί ἀποκατέστησε τίς ἱερές Εἰκόνες. Ἔκτοτε τό γεγονός αὐτό τιμᾶται τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας καί ἑορτάζεται πανηγυρικά.
Τό θέμα τῶν ἱερῶν Εἰκόνων δημιουργεῖ ὁρισμένα ἐρωτήματα, ὅπως:
α) Μπορεῖ νά εἰκονιστεῖ ὁ ἀπρόσιτος καί ἀόρατος Θεός; Ἡ ἀπάντηση εἶναι θετική ἀπό τή στιγμή πού ὁ Υἱός καί Λόγος σαρκώθηκε, προκειμένου νά μᾶς σώσει. Μέ τήν ἐξεικόνισή Του διακηρύσσουμε τήν πίστη μας στή Θεανθρωπότητά Του. Ἡ Ἐνανθρώπηση ἀποκαλύπτει τήν ἀληθινή μας φύση, σύμμορφη πρός τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ (Α’ Κορ. 15, 49. Β’ Κορ. 3, 18).
β) Μποροῦμε νά εἰκονίζουμε τούς Ἁγίους; Ἄν δέν μπορούσαμε, τότε δέ θά ἦσαν Ἅγιοι. Ὁ κάθε Ἅγιος, μικρός ἤ μεγάλος, μετέχει τῆς ἁγιότητος τοῦ Θεοῦ κατά χάριν. Μόνος Ἅγιος ὀντολογικά εἶναι ὁ Θεός. Ὡστόσο, ὁ κάθε πιστός ἔχει τή δυνατότητα νά ἐπεξεργάζεται, πάντα μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, τή δική του τελείωση καί νά ἀποκτᾷ τήν ἠθική ἁγιότητα. Μέ αὐτή τήν ἔννοια ἐφόσον εἰκονίζεται ὁ Θεάνθρωπος Κύριος, μποροῦμε νά κάνουμε τό ἴδιο καί μέ τούς Ἁγίους Του. Ὅπως ἀπό ἕνα πρωτότυπο ἀναπαράγονται πολλά ἀντίγραφα, ἔτσι καί ἐδῶ ἀπό τό Ἀρχέτυπο μποροῦν νά προκύψουν οἱ «φίλοι τοῦ Κυρίου», οἱ Ἅγιοί Του πάνω στή γῆ.
γ) Θετική εἶναι ἡ ἀπάντηση καί στό ἐρώτημα περί τῆς θαυματουργικῆς δυνάμεως τῶν ἱερῶν εἰκόνων. Ἡ αἱμορροοῦσα θεραπεύεται μόνο μέ τήν ἀφή τοῦ ἐνδύματος τοῦ Χριστοῦ (Μτθ. 9, 20), πολλοί ἀσθενεῖς θεραπεύονται μονάχα μέ τή διέλευση τῶν Ἀποστόλων (Πρξ. 5, 12-14), ἐνῶ τά μανδήλια τοῦ Ἀποστόλου Παύλου θεράπευαν τούς ἀσθενεῖς πάνω στούς ὁποίους ρίχνονταν (Πρξ. 19, 12). Τίς βιβλικές μαρτυρίες ἐπιβεβαιώνει ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση, μέ κορυφαία τήν τιμή τῶν Ἁγίων Λειψάνων. Ἄρα, ἡ χάρη τῶν ἁγίων διαχέεται καί μέσῳ τῶν ἀντικειμένων πού ἐκεῖνοι χρησιμοποίησαν καί βέβαια οἱ ἱερές Εἰκόνες ἔχουν περίσσεια χάρη.
Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί,
Οἱ εἰκόνες τῶν Ἁγίων ἀναφέρονται στήν ἀναμενόμενη «καινή κτίση», στόν «καινό άνθρωπο» καί συνιστοῦν μαρτυρία τῆς χριστιανικῆς ἐλπίδας γιά τήν καινούρια ἐν Χριστῷ πραγματικότητα (Β’ Κορ. 5, 17 κ. ἄ.). Ὡστόσο,
ἡ «καινή κτίσις» πού προσμένουμε, περιλαμβάνει ὅλη τή δημιουργία (Ρωμ. 8, 21). Καί ἡ κατασκευή καί τιμή τῶν εἰκόνων στήν Ἐκκλησία δέν ἀποτελεῖ μόνο προεικόνιση καί μαρτυρία τοῦ «καινοῦ ἀνθρώπου», ἀλλά καί διακήρυξη καί μαρτυρία τῆς πίστης μας στήν καθολική μεταμόρφωση τοῦ κόσμου. Δικαίως, λοιπόν, οἱ ἱεροί Πατέρες ἀγωνίστηκαν ὑπέρ τῶν Εἰκόνων, χωρίς νά ὑπολογίζουν διωγμούς καί κακώσεις, ἀκόμη καί τό θάνατο. Ἐπιβάλλεται καί σέ μᾶς ἡ τιμή τῶν εἰκόνων, μέ συνεχῆ ἐσωτερική διεργασία ὁμοίωσης πρός τό ἑκάστοτε εἰκονιζόμενο πρόσωπο.
Καλή Σαρακοστή, μέ προσευχή, μετάνοια καί κατάνυξη.
Μετά πολλῆς ἀγάπης καί εὐχῶν
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ὁ Νίκαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς