«Τά πλήθη τῶν πεπραγμένων μοὶ δεινῶν, ἐννοῶν ὁ τάλας,
τρέμω τὴν φοβερὰν ἡμέραν τῆς κρίσεως…»
(Ἰδιόμελον τοῦ Τριωδίου)
Ἀγαπητοί μου Πατέρες καί Ἀδελφοί,
Τό τμῆμα τοῦ ἐτήσιου λειτουργικοῦ χρόνου, ἀπό τῆς Κυριακῆς τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου μέχρι τό Μ. Σάββατο ὀνομάζεται Τ ρ ι ώ δ ι ο. Ἡ ὀνομασία αὐτή ὀφείλεται στό γεγονός ὅτι τό λειτουργικό βιβλίο τῆς περιόδου ἔχει στούς Κανόνες τῆς ἡμέρας τρεῖς ὠδές, ἀντί τῶν συνήθων ἐννέα. Βέβαια οἱ ἱερές Ἀκολουθίες δέ μειώνονται σέ διάρκεια, λόγῳ καί τῆς μεγαλύτερης χρήσης τοῦ Ψαλτηρίου.
Τό Τριώδιο μᾶς προσφέρει μιά ὑμνογραφική πανδαισία, ἡ ὁποία μπορεῖ νά μᾶς ὁδηγήσει κοντά στόν Θεό, ἐφόσον βέβαια ἐναρμονίζουμε τή ζωή μας μέ τά σωτηριώδη μηνύματα τῶν ὕμνων καί τῶν ψαλμῶν. Ἄλλωστε ὁ ἱερός ὑμνωδός ἐπισημαίνει τόν σοβαρό κίνδυνο, νά ψάλλουμε μέ τή δική μας γλῶσσα ἄσματα κατανυκτικά καί τήν ἴδια στιγμή ὁ λογισμός νά εἶναι ἀλλοῦ (Κατανυκτικό τοῦ γ΄ἤχου).
Ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου μοιάζει μέ κλίμακα, καί ἐμεῖς ἀνεβαίνουμε μέ προσοχή τό κάθε σκαλοπάτι, δεδομένων τῶν πολλῶν πειρασμῶν πού μᾶς ἀναμένουν, νά μᾶς γκρεμίσουν. Κρούει πάντα τόν κώδωνα τοῦ κινδύνου ἡ παράσταση τῆς Κλίμακας πού ὁδηγεῖ στόν Οὐρανό. Σέ κάθε σκαλοπάτι καί δυσκολία καί οἱ ἀνασφάλειες ἐντείνονται ἕως τό τελευταῖο σκαλί, μιά ἀνάσα πρίν τήν εἴσοδό μας στόν Παράδεισο.
Ἡ πρώτη καί σημαντικότερη δυσκολία ἀνάβασης εἶναι τό ΕΓΩ μας. Ὁ ἐγωισμός τροφοδοτεῖ τίς πράξεις μας ἐκεῖνες, πού εἶναι ἀντίθετες μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Μέ τόν ἑαυτό μας πρέπει νά παλέψουμε, νά νιώσουμε τή μικρότητά μας καί νά τήν ἁπλώσουμε στήν ἀπεραντωσύνη τῆς θείας ἀγάπης. Ὁ τυπολάτρης καί ἀλαζόνας Φαρισαῖος παρουσιάστηκε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ μέ ἀπαιτήσεις, ζητῶντας τήν ἀνταμοιβή του γιά ὅσα νόμιζε ὅτι πρόσφερε στήν κοινωνία.
Ὁ ἀσήμαντος Τελώνης ἀναγνωρίζει τή μικρότητά του, δέν εἶχε τήν αἴσθηση προσφορᾶς, ἀλλά ἀναλογιζόταν τά πολλά του ἐλλείμματα καί τά περισσότερα λάθη του. Εἶναι σκυμμένος καί ψιθυρίζει διακριτικά: «Ὁ Θεός ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Ζητάει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ μονάχα καί ὁ Θεός τόν ἀνταμείβει, ὅπως κάνει καί μέ τόν κάθε ταπεινό ἄνθρωπο.
Μέ αὐτούς τούς πρωταγωνιστές, τῆς ἀπωλείας καί τῆς σωτηρίας, μᾶς εἰσάγει στό Τριώδιο ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία. Δέν προβάλλει ἀοριστίες καί φληναφήματα, δέν ἐξικνεῖται σέ φιλοσοφικές ἀναβάσεις, ἀκατάληπτες στούς πολλούς καί δυσπρόσιτες στούς ἁπλούς πιστούς. Μᾶς δίνει δυό συγκεκριμένα πρότυπα, τό ἕνα γιά τήν ἀποφυγή, τό ἄλλο γιά τή μίμηση καί μᾶς καλεῖ, μέ πνεῦμα ἐλευθερίας, νά διαλέξουμε.
Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί,
Ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου εἶναι μιά θαυμάσια εὐκαιρία ἑτοιμασίας καί ψυχικῆς ἀνάτασης. Ἄς ἀξιοποιήσουμε τίς πολλές λειτουργικές εὐκαιρίες, ἄς νηστεύσουμε ὅσοι μποροῦμε, ἄς ἐξομολογηθοῦμε μέ εἰλικρίνεια καί ἄς σταυρώσουμε τά πάθη καί τίς ἀδυναμίες μας, γιά νά μπορέσουμε νά ἐλπίζουμε στήν Ἀνάσταση. Βέβαια, οἱ κοσμικές σειρῆνες εἶναι πολλές καί μεῖς εἴμαστε ἀδύναμοι. Ὡστόσο, εἶναι Παντοδύναμος ὁ Θεός πού μᾶς καλεῖ καί μᾶς στηρίζει. Σέ Ἐκεῖνον, ἄς γονατίσουμε, σάν ἄλλοι τελῶνες, καί ἄς προσφέρουμε ἕνα δάκρυ μετανοίας καί μιά ὑπόσχεση ἀνόρθωσης καί συνετῆς πορείας, γιά μᾶς, γιά τά παιδιά μας, γιά τήν κοινωνία. Ἄς ἀτενίσουμε μέ ἐμπιστοσύνη τόν Κύριο καί ἄς ψάλλει ὁ καθένας μας ὅτι ἀναλογίζεται τήν φοβερά ἡμέρα τῆς κρίσεως, «…ἀλλὰ θαρρῶν εἰς τὸ ἔλεος τῆς εὐσπλαγχνίας σου, ὡς ὁ Δαυὶδ βοῶ σοί. Ἐλέησόν με ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα σου ἔλεος».
Καλή Σαρακοστή, μέ προσευχή καί κατάνυξη.
Μετά πολλῆς ἀγάπης καί εὐχῶν
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ὁ Νίκαίας Ἀ λ έ ξ ι ο ς