Αναστασίου Παρούτογλου
πρωτοπρεσβυτέρου
Η οικογένεια είναι μία μικρή κατ’ οίκον εκκλησία, γι’ αυτό πρέπει να είναι στερεωμένη στην ασάλευτη πέτρα, που λέγεται Χριστός. Το ξεκίνημα της πρέπει να γίνεται με τον Ορθόδοξο Εκκλησιαστικό Γάμο, ο οποίος είναι και ένα από τα επτά Μυστήρια της Αγίας μας Ορθοδόξου Εκκλησίας. Ο γάμος και η οικογένεια δίνουν στους ανθρώπους όλες τις προϋποθέσεις, για να γίνουν καλύτεροι, αγαθότεροι. Για να φανούν χρήσιμοι στην κοινωνία μας. Για να αναθρέψουν τα παιδιά τους με φόβο Θεού. Ώστε μεγαλώνοντας να καταστούν οι αυριανοί Άγιοι, οι αυριανοί Όσιοι, οι Ομολογητές και οι Μάρτυρες. Διότι ο γάμος είναι φυτώριο Αγίων. Από αγιασμένες οικογένειες έχουν βγει Άγιοι, αλλά και αντιστρόφως πολλές φορές, το αγκάθι να μας δίδει και το λουλούδι. Αλλά κατά το πλείστον όμως έχουν πάρει οι περισσότεροι άριστη χριστιανική αγωγή.
Ο ιερός Χρυσόστομος τονίζει ότι ο γάμος και η οικογένεια δεν αποτελούν εμπόδια για την καλλιέργεια των αρετών. Την αύξηση των αρετών. Την προκοπή των αρετών. Ο γάμος δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο για να ευαρεστήσουν τον Θεό και οι δύο σύζυγοι, και σαν σύζυγοι και σαν γονείς. Η συναναστροφή μεταξύ τους, γεννά τον αμοιβαίο σεβασμό, αλλά και την κατά Χριστόν ανατροφή των παιδιών τους. Έτσι, λοιπόν, μεγαλώνουν και πρέπει να μεγαλώνουν τα παιδιά τους οι χριστιανοί γονείς, σύμφωνα με αυτά που καθορίζει ο νόμος του Θεού μέσα στο Ευαγγέλιο. Γιατί έτσι μόνο προσφέρεται η στοργή, η αγάπη, η καλωσύνη, η υπομονή, η κατανόησις, η θυσία και τόσα άλλα, που είναι όλα πολύ ευάρεστα στον Θεό. Όχι λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, ο γάμος με τη συζυγία και τα παιδιά, δεν είναι εμπόδιο για πνευματική προκοπή και σωτηρία των ψυχών. Αντιθέτως μάλιστα, βάζοντας μέσα στον γάμο τον νόμο του Θεού, την εκκλησία του Χριστού και τα Μυστήρια της, τότε θα βασιλεύσει η ειρήνη μέσα στο σπιτικό, η αγάπη, η αλληλοεκτίμηση, η αλληλοϋπομονή, η αμοιβαία κατανόηση, η πίστι και η θυσία της αγάπης. Η προσευχή, τα Μυστήρια, ο πνευματικός αγώνας και τόσα άλλα θα μας οδηγήσουν με ασφάλεια στο λιμάνι της Βασιλείας του Θεού.
Την οικογένεια που ο Θεός ευλόγησε, την παρομοίασαν με πολύ ψηλό δένδρο που έχει τις ρίζες του στη γη και τα κλαδιά αυτού του δένδρου φθάνουν στον ουρανό. Την ονόμασαν φυτώριο, την ονόμασαν θερμοκήπιο, και πολλές άλλες ονομασίες. Την οικογένεια ο Θεός, την περιέβαλε με το κύρος του Μυστηρίου. Μέσα στον γάμο δεν έχουμε μία απλή ένωση δύο σωμάτων. Είναι μία ιερή υπόθεσις που φέρει τη σφραγίδα του Μυστηρίου, αλλά και το υπέρτατο κύρος του αγίου Θεού. Διότι ο Θεός μας ενώνει ή ο Θεός μας ένωσε. Γι’ αυτό και ο Κύριος περιφρούρησε τον γάμο με το αδιάλυτο στοιχείο. Με τον ισόβιο, δηλαδή, δεσμό. Μόνον ο θάνατος θα πρέπει να χωρίσει το ζευγάρι, και μόνον ο θάνατος να είναι αυτός, ο οποίος θα διαλύσει τον δεσμό. Εάν υπάρξουν κάποια λάθη, με τη συγνώμη και τη μετάνοια τα πάντα διορθώνονται. Τόσο, λοιπόν, υψηλό τον θέλησε ο Θεός τον γάμο. Και ποιος μπορεί να αρνηθεί, ότι αποτελεί το μεγαλύτερο ιστορικό γεγονός για τον άνθρωπο η δημιουργία της οικογένειας. Δυστυχώς στις ημέρες μας αρνούνται τον γάμο. Και τον αρνούνται ως Μυστήριο, που σφραγίζεται από την Εκκλησία, ευλογείται από τον Πανάγιο Θεό, το ίδιο το Πνεύμα το Άγιον, κατέρχεται, πως; Αυτό μονάχα ορισμένοι μονάχα το έχουν δει και το έχουν ψηλαφίσει, όταν λέγει ο ιερεύς «στέφεται ο δούλος του Θεού την δούλη του Θεού εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Με τον γάμο συγκροτούνται εντελώς καινούργιοι κόσμοι, πατέρας, μητέρας, παιδιά, αδέλφια, παραχωρούν κατόπιν τα δικαιώματα στη νέα οικογένεια, που πρέπει να την αγαπήσουν και ο νέος και η νέα, πριν ακόμα την δημιουργήσουν. Πρέπει να υπάρχουν οι προϋποθέσεις και για να την αγαπήσουν πρέπει να τη δουν στη ζωή των γονέων τους. Αν δεν τη δουν, δεν θα κάμουν γάμο κατά Θεόν, και ευτυχισμένο, στέρεο και δυνατό.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο γάμος είναι μία συναισθηματική επανάσταση; Δεν είναι έτσι! Είναι ένα Μυστήριο. Φυτεύεται στη γη, και μεταφυτεύεται στη Βασιλεία των Ουρανών πλέον ως άγγελοι! Έτσι τα ιερά δεσμά του γάμου, αγιάζονται, εξαϋλώνονται, οπότε ούτε ο θάνατος απειλεί την χαρά της οικογενείας, ούτε άλλοι κίνδυνοι μπορούν να κλονίσουν την ευτυχία σας. Η Εκκλησία με την πείρα της ιστορίας των δύο χιλιάδων ετών, θα μας ανοίξει το δρόμο, που θα πρέπει η ελληνική οικογένεια να ακολουθήσει, μέσα από την διδασκαλία του Ευαγγελίου, και μέσα από την πείρα των Πατέρων της Εκκλησίας μας. Η Εκκλησία είναι η μόνη. Ουδέν άλυτο πρόβλημα για την Εκκλησία και το Ευαγγέλιο της. Μπορεί να μας δώσει τόση πείρα όση δεν μπορούν να μας τη δώσουν, ούτε οι πιο ηλικιωμένοι, ούτε οι πιο παλιοί, ούτε οι πιο νέοι, ούτε οι πιο σοφοί. Αν θα θέλαμε να συνοψίσουμε σε τρεις λέξεις, το τι είναι εκείνο που εξασφαλίζει μία ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή, θα αναφέραμε πρώτα τη λέξη πίστη. Αλλά την έμπρακτη πίστη. Την πίστη με τα έργα της. Την αγάπη, την αγάπη με τα έργα της, την ενεργουμένη αγάπη. Την προσφορά, την αφοσίωση. Και προπάντος την ομόνοια μέσα στο σπίτι. Το έργο του Πνευματικού είναι άκρως σοβαρό και φοβερό. Ο Όσιος Ιουστίνος Πόποβιτς τον προσέρχονται οι χριστιανοί περιμένοντας ν’ ακούσουν απ’ αυτόν τον λόγο του Θεού, αλλά και το θέλημα του Θεού. Κατά τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, αποστολή του Πνευματικού είναι «πτερώσαι ψυχή, αρπάσαι του κόσμου και δούναι Θεώ». Το δε κατ’ εικόνα, στον κάθε άνθρωπο και στον εαυτό του η μένον τηρείσαι, -όπως ακριβώς βγήκε και καθαρίστηκε από το Άγιον Βάπτισμα- η κινδυνεύον χειραγωγείσαι, αν κινδυνέψει, να βάλουμε τα δυνατά μας για να το χειραγωγήσουμε προς τον δρόμο το σωστό, ή διαραέν, δηλαδή αν διαρραγεί ή μολυνθεί, να το σώσουμε, ανασώσας.
Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος τονίζει: «άνευ κόπων και πόνων πολλών και ιδρώτων, βίας τε και στενοχωρίας και θλίψεως, ουδείς διήλθε τον σκοτασμόν της ιδίας αυτού ψυχής ουδέ το φως του Παναγίου Πνεύματος εθεάσατο». Πολύ περισσότερο, όταν ο Πνευματικός καλείται στους εξομολογουμένους του να άρχει ψυχών οδηγώντας αυτές με ασφάλεια στη μάνδρα του Χριστού, στην Κιβωτό της σωτηρίας, αφού ως γνωστόν, κατά τον Άγιον Ιωάννη τον Χρυσόστομο «το άρχειν ψυχών επιπονότερον πάντων εστί». Ο πνευματικός Πατέρας, στον οποίο σπεύδει ένα μέλος της οικογένειας ή και περισσότερα, δε σφετερίζεται τον ρόλο του πατέρα της χριστιανικής οικογένειας, αλλά με ταπείνωση διακονεί τη σωτηρία, τη συνεννόηση και τη συνένωση όλης της οικογενείας. Η μητέρα Εκκλησία δεν είναι αντίζηλος κάποιων δικαιωμάτων της μητέρας, αλλά η πιο φιλόστοργη και διακριτική μητέρα, η οποία με την απεριόριστη αγάπη της και τη θεοανεκτικότητα της μπορεί να θεραπεύει τα πιο αθεράπευτα χρόνια τραύματα. Οι Πατέρες της Εκκλησίας δίνοντας γνώμονα και πυξίδα στον Πνευματικό για να βλέπει, σωστά του λέγουν: «Όπου διαπιστώνονται μεγάλα προβλήματα στη συνεννόηση, μα δεν μπορείς να βγάλεις άκρη, γιατί και οι δύο σύζυγοι μιλούν λογικά και ο καθένας έχει τα επιχειρήματά του, να ξέρεις πως κάτω από τα δυνατά επιχειρήματα κρύβονται δυνατοί καμουφλαρισμένοι εγωισμοί, που δεν έχουν διάθεση να συντριβούν. Τότε και μόνο θα αρχίσουν να συμφωνούν, όταν καθένας ξεχωριστά αρχίσει να κατηγορεί τον εαυτό του και όχι τον άλλο. Η αυτομεμψία, η αυτοκατηγορία, η αυστηρή αυτοκριτική και ενώπιον του Πνευματικού και αναμεταξύ των συζύγων, θα καταισχύνει τον αρχηγό της ανταρσίας και θα εξασφαλίσει την ειρηνική συμβίωση. Έτσι και μόνο τμηματικά σ’ όλα τα θέματα, από τα πιο λεπτομερειακά, μέχρι τη στενότερη συζυγική ερωτική σχέση τους, μέχρι την πνευματική και ψυχική επικοινωνία τους, έτσι και μόνο θα βρίσκονται λύσεις. Ο καλός Θεός θα ευλογεί τους αγωνιζομένους σωστά συζύγους και ο γάμος θα γίνεται ευλογία και όχι μόχθος και αγανάκτηση.
Δικαιολογημένα ο Απόστολος Παύλος στην προς Εφεσίους επιστολή του, που διαβάζουμε στο Μυστήριο του γάμου, ζητάει την υποταγή του ενός προς τον άλλο: «Υποτασσόμενοι αλλήλοις εν φόβω Θεού». Αυτή είναι υποχρέωση όλων των Χριστιανών, ανδρών και γυναικών, αν θέλουμε να έχουμε χριστιανικές σχέσεις, σωστές ανθρώπινες σχέσεις. Το φρόνημα της υπακοής είναι το πρώτο χαρακτηριστικό γνώρισμα των αληθινών χριστιανών. Η υπακοή είναι φρόνημα με το οποίο κατορθώνονται παντός είδους συνεργασία και γίνεται φιλαδέλφια. Και η αληθινή φιλαδέλφια υψώνεται και ανυψώνει το κτιστό πλάσμα σε φιλοθεΐα. Όταν ο σύζυγος και η σύζυγος είναι υπάκουοι στο θέλημα του Θεού, αφήνουν τον ίδιο να δημιουργεί, να αυξάνει, να ολοκληρώνει την οικογένειά τους και να την μεταποιεί σε μία «κατ’ οίκον» Εκκλησία. Αυτή η εικόνα της Εκκλησίας μέσα στην οικογένεια προπαρασκευάζει γονείς και παιδιά για το άνοιγμα στο μεγάλο γάμο της Εκκλησίας στη Βασιλεία του Θεού. Μακάρια τα παιδιά εκείνα που μεγάλωσαν σ’ ένα ευρύχωρο, στο ευρυχωρότατο πεδίο της πολύτεκνης οικογενείας που ευλόγησε ο Θεός, και που αποτελεί προτύπωση όχι φανταστική, αλλά αληθινή της Βασιλείας των Ουρανών, της Μεγάλης Οικογενείας του Ουρανού. Το να έχουν οι σύζυγοι πνευματικό Πατέρα και να τον συμβουλεύονται, αυτό δεν δεσμεύει την ελευθερία τους. Αντίθετα, μάλιστα, την διασφαλίζει και τους βοηθά να αποφεύγουν μεγαλύτερα και σοβαρότερα λάθη και να φθάνουν στην, κατά το δυνατόν, ορθότερη λύση των διαφόρων προβλημάτων, που αντιμετωπίζουν κατά καιρούς στη ζωή τους. Ο πνευματικός Πατέρας έχει τη δυνατότητα να βοηθά ουσιαστικά, επειδή το κάνει με τον φωτισμό του Θεού, αλλά και επειδή είναι έξω από το πρόβλημα και γι’ αυτό έχει τη δυνατόητα να βλέπει τα πράγματα καθαρότερα και να τα αντιμετωπίζει με νηφαλιότητα και ψυχραιμία.
Κατά τη διάρκεια του Μυστηρίου του γάμου, όταν ψάλλεται ο «χορός του Ησαΐα», ο ιερεύς προπορεύεται των νεονύμφων κρατώντας στα χέρια του το Ευαγγέλιο. Αυτό σημαίνει ότι ο ιερεύς, ως πνευματικός Πατέρας, πρέπει να προπορεύεται και οι νεόνυμφοι να τον ακολουθούν, δηλαδή να τον συμβουλεύονται και να τον υπακούουν. Και, βέβαια, αυτός θα πρέπει να τους καθοδηγεί όχι βάσει δικών του σκέψεων και στοχασμών, αλλά σύμφωνα με το πνεύμα του ιερού Ευαγγελίου. Έτσι με την υπακοή που θα κάνουν στον πνευματικό τους Πατέρα και οδηγό, θα αποφεύγουν και τις παγίδες, που θα στήνει σε τούτον τον κόσμο ο αντίδικος της ψυχής και της συνυπάρξεώς τους. Ο μακαριστός παπά-Χαράλαμπος, μέλος της συνοδείας του οσίου Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστή και προηγούμενος της Ι.Μ. Διονυσίου του Αγίου Όρους, διηγείτο από την προσωπική του πείρα ως Πνευματικού, τα εξής:
«Εξομολογώ κάποιο ανδρόγυνο από τη Θεσσαλονίκη. Έχουν τέτοια ακρίβεια, που τους θαύμασα. Πρόκειται πραγματικά για μία “κατ’ οίκον εκκλησία”. Έχουν τρία παιδιά. Μόλις φύγουν τα παιδιά στο σχολείο και ο άνδρας για τη δουλειά, η γυναίκα κάθεται μία-δύο ώρες και λέει την Ευχή. Κατόπιν σηκώνεται, αρχίζει τις δουλειές του σπιτιού και εν τω μεταξύ η Ευχή, σαν μηχανή, δουλεύει ασταμάτητα, πότε με το στόμα και πότε με το νου. Ο άνδρας, μόλις γυρίσει από τη δουλειά, αμέσως θ’ αλλάξει και θα πάει λίγη ώρα για προσευχή και μελέτη. Αυτή την τάξη συνήθισαν και τα παιδιά τους». Ο μακαριστός όσιος Γέροντας Παΐσιος, όταν τον ρωτούσαν με ποιο τρόπο θα αντιμετωπίσουν τα διάφορα προβλήματα που ανακύπτουν μέσα στο γάμο, συμβούλευε πάντοτε τους παντρεμένους να έχουν κοινό Πνευματικό. Έλεγε χαρακτηριστικά: «Το καλύτερο είναι να έχουν τα ανδρόγυνα τον ίδιο Πνευματικό. Όχι άλλον Πνευματικό ο άνδρας και άλλον η γυναίκα. Δύο ξύλα, αν τα πελεκήσουν δύο μαραγκοί, όπως νομίζει ο καθένας, δεν θα μπορέσουν ποτέ να εφαρμόσουν. Ενώ, όταν έχουν τον ίδιο Πνευματικό, ο Πνευματικός πελεκάει τα εξογκώματα –τα ελαττώματα- του ενός, πελεκάει και τα εξογκώματα του άλλου, και έτσι εξομαλύνονται οι δυσκολίες. Αλλά σήμερα, ακόμη και ανδρόγυνα που ζουν πνευματικά, έχουν διαφορετικό Πνευματικό. Σπάνια έχουν και οι δύο τον ίδιο Πνευματικό, γι’ αυτό και δεν βοηθιούνται. Έχω υπ’ όψιν μου ανδρόγυνα που ταίριαζαν, αλλά δεν είχαν τον ίδιο Πνευματικό, για να τους βοηθήσει, και χώρισαν. Και άλλα, που ενώ δεν ταίριαζαν, επειδή είχαν τον ίδιο Πνευματικό, έζησαν αρμονικά. Βέβαια, όταν έχει όλη η οικογένεια τον ίδιο Πνευματικό, αυτό είναι ακόμη καλύτερο. Ο Πνευματικός θα τους ακούσει όλους και θα χειρισθεί ανάλογα το θέμα. Άλλοτε θα ζορίσει τον πατέρα ή την μητέρα, άλλοτε θα καλέσει τα παιδιά, αν δεν μπορεί να βγάλει συμπέρασμα από αυτά που του λένε οι γονείς. Η, αν το ανδρόγυνο έχει προβλήματα και φταίει λ.χ. η γυναίκα, μπορεί να καλέσει τον άνδρα, για να τον συμβουλέψει πως πρέπει να φερθεί, ή να ζητήσει από κάποιον συγγενή τους ή γνωστό να του βοηθήσει διακριτικά». Στις δύσκολες οικογενειακές στιγμές η ύπαρξη ενός κοινού πνευματικού Πατέρα, που θα σταθεί με διάκριση και αγάπη δίπλα στο ζευγάρι, είναι αποφαστιστικής σημασίας. Ο Πνευματικός με διάκριση και με την πείρα που έχει, θα διαγνώσει και θα προσπαθήσει να βρει την κατάλληλη λύση θεραπεύοντας την τραυματισμένη συζυγική αγάπη με τον έλαιον της ευσπλαχνίας και της φιλανθρωπίας του Χριστού. Ο κοινός πνευματικός Πατέρας είναι η αθόρυβη και διαρκής παρουσία του Χριστού στην οικογένεια, που τη βοηθά να αποφύγει στην πορεία της τους επικίνδυνους γκρεμούς και την προφυλάσσει από δυσάρεστα συμβάντα. Είναι ο άνθρωπος εκείνος που με πατρική αγάπη, με την πείρα του και προπαντός με το φωτισμό της Θείας Χάριτος, συμπαραστέκεται στην οικογένεια, στον καθένα χωριστά και σε όλους μαζί.