Ο ζηλωτής άνθρωπος δεν φτάνει ποτέ στην ειρήνη της διανοίας του· και όποιος είναι ξένος της ειρήνης, αυτός είναι ξένος και της χαράς· διότι εάν, όπως λένε, η ειρήνη είναι η τέλεια υγεία της διάνοιας, ο ζήλος τότε είναι ενάντιος της ειρήνης, συνεπάγεται λοιπόν, ότι όποιος έχει ανόητο ζήλο, αυτός ασθενεί μεγάλη ψυχική ασθένεια.
Άνθρωπε, εσύ που νομίζεις, ότι με τον ζήλο σου θεραπεύεις τα ξένα σφάλματα, διώχνεις την υγεία από την ψυχή σου· αν αληθινά επιθυμείς να θεραπεύσεις τους ασθενείς στην ψυχή, γνώριζε καλά, ότι οι ασθενείς και οι άρρωστοι στην ψυχή χρειάζονται περισσότερο συμπάθεια παρά επίπληξη· και πάλι, όταν εσύ δεν έχεις συμπάθεια προς τους άλλους, προξενείς στον εαυτό σου μεγάλη ψυχική βλάβη.
Οι άνθρωποι δεν κρίνουν τον ζήλο από τα είδη της σοφίας, αλλά από τις αρρώστιες στην ψυχή, ο οποίος (ζήλος) είναι αποτελέσματα μικρής νοημοσύνης και πολλής ανοησίας. Η αρχή της σοφίας του Θεού είναι η επιείκεια και η πραότητα, η οποία (σοφία) υποφέρει τις ασθένειες των ανθρώπων, και αυτό είναι κατόρθωμα γενναίας και μεγάλης ψυχής· διότι λέει ο απόστολος Παύλος, εσείς οι δυνατοί να βαστάζετε τις ασθένειες των αδυνάτων, και να διορθώνετε τον φταίκτη με πνεύμα πραότητας· από τους καρπούς του πνεύματος λαμβάνει ο απόστολος την ειρήνη και την υπομονή.
Όταν η καρδιά λυπάται για τις ασθένειες και τις αδυναμίες του σώματός της, εξ’ αιτίας των οποίων δεν μπορεί το σώμα να πράξει τα έργα της αρετής, αναπληρώνει με αυτή τη λύπη ο άνθρωπος, την αξία όλων των σωματικών έργων· οι σωματικές εργασίες χωρίς την λύπη της διανοίας είναι σαν ένα άψυχο σώμα. Όποιος έχει την καρδιά του περίλυπη, υπάρχει όμως ασθενής στις σωματικές αισθήσεις, μοιάζει με άρρωστο που παρακινούμενος από τον σωματικό πόνο, δέχεται στο στόμα του και τρώει κάθε βλαβερή τροφή. Όποιος έχει την καρδιά περίλυπη, υπάρχει όμως ασθενής στις σωματικές αισθήσεις μοιάζει με άνθρωπο που έχοντας ένα γιό, τον θυσιάζει λίγο λίγο με τα ίδια του τα χέρια. Η λύπη της καρδιάς είναι τίμια προσφορά στο Θεό, και όποιος την υποφέρει όπως πρέπει, μοιάζει με άνθρωπο, ο οποίος κουβαλάει την αγιότητα στο ίδιο του το σώμα· και όποιος πολυλογεί είτε για καλά πράγματα, είτε για κακά, είναι ανάξιος αυτής της χάρης και της αγιότητας. Η μετάνοια που γίνεται τυχαία, είναι συντριμμένο πιθάρι. Η φιλοτιμία μαζί με κατηγόρια, είναι μαχαίρι βαμμένο στο μέλι.
Η αρχή της σοφίας του Θεού είναι η επιείκεια και η πραότητα, η οποία (σοφία) υποφέρει τις ασθένειες των ανθρώπων, και αυτό είναι κατόρθωμα γενναίας και μεγάλης ψυχής
Τα καλά έργα που γίνονται χωρίς ελεημοσύνη είναι μπροστά στο Θεό ως κάποιος άνθρωπος, ο οποίος θυσιάζει ξένο παιδί μπροστά στα μάτια του πατέρα του. Όποιος υπάρχει ασθενής στη ψυχή, και διορθώνει τους άλλους, μοιάζει με άνθρωπο τυφλό, ο οποίος δείχνει στους άλλους τον δρόμο.
Η ελεημοσύνη και η δικαιοκρισία όταν βρίσκονται μαζί στη μια και ίδια ψυχή, μοιάζουν σαν έναν άνθρωπο, ο οποίος προσκυνά τον Θεό και τα είδωλα στον ένα και ίδιο ναό. Η ελεημοσύνη είναι ενάντια στη δικαιοκρισία· η δικαιοκρισία είναι η ισότητα του μέτρου· διότι δίνει στον καθένα το δίκαιο, και δεν παρεκκλίνει στο ένα ή στο άλλο μέρος, ούτε προσωποληπτεί στην απόδοση της δικαιοσύνης· η ελεημοσύνη όμως υπάρχει ως κάποια λύπη της ψυχής, και κινούμενη από την θεία χάρη, παρεκκλίνει και χαρίζεται με συμπάθεια σε όλους, και αυτόν που είναι άξιος τιμωρίας δεν τον παιδεύει, τον άλλον που είναι άξιος επαίνου τον γεμίζει με κάθε αγαθό. Καθώς το ξηρό χορτάρι και η φωτιά δεν είναι δυνατό να βρεθούν στο ίδιο μέρος, έτσι και η ελεημοσύνη με την δικαιοκρισία να υπάρχουν στην μία και αυτή ψυχή· καθώς δεν ζυγίζεται ο κόκκος της άμμου προς το βάρος πολλού χρυσού, έτσι και η ανάγκη της δικαιοκρισίας του Θεού δεν ζυγίζεται προς την μεγάλη του ελεημοσύνη. Καθώς μια χούφτα άμμου πέφτοντας στην μεγάλη θάλασσα χάνεται, έτσι και τα πταίσματα κάθε ανθρώπου χάνονται μπροστά στην ελεημοσύνη του Θεού· και καθώς η ποσότητα μιας χούφτας άμμου δεν φράσσει μια πηγή, η οποία αναβρύζει πολύ νερό, έτσι και η ελεημοσύνη του Θεού δεν νικιέται από την κακία των ανθρώπων.
Πηγή: Με παρρησία…