«Πνεῦμα ὁ Θεός, καί τούς προσκυνοῦντας Αὐτόν,
ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν».
( Ἰω. 4, 24)
Ἀγαπητοί µου Πατέρες καί ἀδελφοί,
Ἡ περιοχή ἀνάµεσα στήν Ἰουδαία καί τή Γαλιλαία καλεῖται Σαµάρεια καί ὁ δρόµος ἀπό τήν Ἱερουσαλήµ πρός τή Γαλιλαία περνάει καί σήµερα ἀπό τή Συχάρ (νῦν Ἀσκάρ). Αὐτή τήν πόλη διάλεξε ὁ Κύριος γιά νά ἀποκαλύψει τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ. « Ἔρχεται οὖν εἰς πόλιν τῆς Σαµαρείας τήν λεγοµένην Συχάρ, πλησίον τοῦ χωρίου ὅ ἔδωκεν Ἰακώβ Ἰωσήφ τῷ υἱῷ αὐτοῦ» ( Ἰω. 4, 5). Ἡ ἕκτη ὥρα εἶναι ἡ µεσηµβρία, ὅπως µετριέται ἀκόµη στό Ἅγιον Ὄρος. Ὁ Κύριος ἔφτασε τήν ὥρα πού ὁ ἥλιος µεσουρανοῦσε καί ἡ ζέστη ἦταν µεγάλη. Κουρασµένος ἀπό τήν ὁδοιπορία, διψοῦσε κατά τό ἀνθρώπινο, ἀλλά εἶχε καί τό σχέδιό Του. Ἡ ἀκατάλληλη αὐτή ὥρα ἔγινε πρόσφορη γιά τή διδαχή Του.
« Ἔρχεται γυνή ἐκ τῆς Σαµαρείας ἀντλῆσαι ὕδωρ. Λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· δός µοι πιεῖν» ( Ἰω. 4, 7). Τονίζεται στό κείµενο ἡ σαµαρειτική προέλευση, ἐπειδή οἱ Ἰουδαῖοι θεωροῦσαν τούς Σαµαρεῖτες ὡς εἰδωλολάτρες. Διψοῦσε ὁ Κύριος, ἤθελε νερό ὡς ἄνθρωπος ὅµοιος «κατά πάντα τοῖς ἀδελφοῖς» ( Ἑβρ. 2, 17). Ἡ συνοµιλία Του µέ τή Σαµαρείτιδα εἶναι συζήτηση τοῦ Θεοῦ µέ τήν ἄπιστη ψυχή. Εἶναι µιά συνοµιλία ἀνάµεσα στόν Οὐράνιο Νυµφίο καί τή νύµφη Του, τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ διάλογος εἶναι προοδευτικός καί ὁ Κύριος θά ἀγγίξει µεθοδικά µιά πνευµατική χορδή τῆς ψυχῆς ἐκείνης τῆς γυναίκας. Καί τό κατορθώνει αὐτό ἀναφέροντάς της τό βεβαρυµένο παρελθόν της. Στή γυναῖκα αὐτή, ἡ ὁποία ἕως τότε ἔνοιωθε µόνο τίς αἰσθήσεις καί εἶχε µόνο τήν κοσµική ἀντίληψη, ἄρχισε ξαφνικά νά ξυπνάει ἡ πνευµατική ἀντίληψη, ναρκωµένη ὡς τότε. Καί ἡ πρώτη της ἄµεση ἀντίδραση εἶναι νά ὁµολογήσει τόν Χριστό ὡς προφήτη· ἦταν αὐτό µιά καλή ἀρχή. Ἀκολουθεῖ τό ἐνδιαφέρον της γιά τά πνευµατικά πράγµατα.
Οἱ φιλονικίες Ἰουδαίων καί Σαµαρειτῶν ἐκείνης τῆς ἐποχῆς ἦταν ὁ τόπος ὅπου ἔπρεπε νά λατρεύεται ὁ Θεός. Νά ἦταν ἡ Ἱερουσαλήµ ἤ τό ὄρος τῆς Σαµάρειας; Ἑστίαζαν δηλαδή σέ ἐξωτερικά δεδοµένα καί ὄχι στήν ἐσωτερική διάθεση.
«Ἡ µόνη Λατρεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀληθής Λατρεία, ἥτις γίνεται ἐκ καρδίας µετανοούσης καί ἀνυποκρίτου· καθότι ὅλα τά ἐξωτερικά σηµεῖα τῆς Λατρείας εἶναι ψιλά δείγµατα τῆς ἐσωτερικῆς πρός Θεόν εὐλαβείας, χωρίς τῆς ὁποίας δέν ὠφελοῦσι τίποτε»
(Κων/νου Οἰκονόµου, Κατήχησις, 1813). Ἡ Σαµαρείτιδα ἐπικαλεῖται τούς πατέρες γιά νά ἐνισχύσει τίς θέσεις της. Ὁ Κύριος δέν τῆς ἀπαντάει µονολεκτικά, προσπαθώντας νά ἀφυπνίσει καί νά στηρίξει τήν ψυχή της. Γύναι, πίστευσόν µοι… Ἐµένα νά πιστέψεις καί ὄχι ἐκείνους πού ἐνασµενίζονται σέ τόπους. Θά ἔλθει καιρός, καί ἤδη ἦλθε, ὅπου ἡ Λατρεία τοῦ Θεοῦ δέ θά ἐξαρτᾶται ἀπό συγκεκριµένο τόπο. Ἡ ἀποκλειστικότητα τῶν Ἰουδαίων, τῶν Σαµαρειτῶν καί ὅποιων ἄλλων στό µέλλον καταργεῖται. Προέχει καί ἐφεξῆς ἀρκεῖ ἡ Λατρεία τοῦ Θεοῦ «ἐν πνεύµατι καί ἀληθείᾳ (διότι) Πνεῦµα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας Αὐτόν ἐν πνεύµατι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν» ( Ἰω. 4, 24).
Ἀδελφοί µου ἀγαπητοί
Οἱ ἀλλόφυλλοι γιά τούς Ἰουδαίους Σαµαρεῖτες ἦταν ἕνα πνευµατικό χωράφι ἕτοιµο γιά θερισµό. Πλήθη ψυχῶν λαχταροῦσαν νά ἀκούσουν τόν εὐαγγελικό λόγο. Γιά τό λόγο αὐτό παρακάλεσαν τόν Κύριο νά µείνει στήν πόλη τους. Δέν εἶχαν ἐµπειρία πολλῶν θαυµάτων· οὔτε στό διάλογο τοῦ Χριστοῦ µέ τή συµπολίτισσά τους τή Σαµαρείτιδα ἦσαν παρόντες. Πίστεψαν σ’ αὐτήν καί διδάχτηκαν ἀπό τή µεταστροφή της. Ἡ «ἀλλοίωσις» τῆς γυναίκας πού ὡς τότε ἦταν δέσµια τῶν αἰσθήσεών της, τούς βοήθησε νά πιστέψουν καί νά µετανοήσουν. Οἱ Σαµαρεῖτες ἐκεῖνοι συνιστοῦν µιά προτύπωση, µιά εἰκόνα τῆς ἀνθρωπότητας. Τῆς ἀνθρωπότητας ἐκείνης πού διψᾷ γιά τήν ἀλήθεια χωρίς νά τό συνειδητοποιεῖ συχνά. Ἀλήθεια, πόσοι ἄνθρωποι καί στίς ἡµέρες µας βρίσκονται στήν ἄγνοια, στήν πλάνη, στό σκοτάδι! Καί ζητοῦν λίγη χαρά, λίγη ἀνάπαυση. Ζητοῦν νά πιαστοῦν ἀπό κάπου, νά βροῦν λίγη ἐλπίδα, νά ἀτενίσουν ἔστω λιγοστό φῶς. Κι ἔχουµε χρέος ὅλοι µας νά κάνουµε τό ἔργο τῆς Σαµαρείτιδος. Νά µιλήσουµε σ’ αὐτούς µέ τό λόγο µας, ἀλλά περισσότερο µέ τό ἦθος µας, µέ τήν ἐµπειρία τῆς ζωῆς µας κατά Χριστόν. Ψυχές πολλές ἀναµένουν, στήν οἰκογένειά µας, στή γειτονιά µας, στήν εὐρύτερη κοινωνία. Καί ἔχουµε τήν ὑψηλή εὐθύνη νά τρέξουµε κοντά τους, γιατί τό θέληµα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ σωτηρία ὅλων.
Μέ πατρικές εὐχές καί εὐλογίες
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ὁ Νικαίας Ἀλέξιος