«Ὁ Δημιουργός τῶν ἄνω καί τῶν κάτω Τρισάγιον μέν ὕμνον ἐκ τῶν Ἀγγέλων Τριώδιον δέ παρ’ ἀνθρώπων δέχου»
Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
Τριώδιο, καταρχάς, ὀνομάζεται τό Λειτουργικό βιβλίο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, πού περιέχει τίς ἱερές Ἀκολουθίες ἀπό τήν Κυριακή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου ὥς τό Μέγα Σάββατο. Τό ὄνομα προέρχεται ἀπό τόν ἀριθμῶν τῶν ὠδῶν, οἱ ὁποῖες εἶναι τρεῖς, ἔναντι τῶν ἐννέα, πού ἔχουν οἱ Κανόνες τοῦ λοιποῦ λειτουργικοῦ χρόνου.
Κατά συνέπεια καί ἡ περίοδος ἀπό τήν Κυριακή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου ὥς τό Μεγάλο Σάββατο ὀνομάζεται Τριώδιο. Λέγοντας λοιπόν ὅτι “ἄνοιξε τό Τριώδιο”, ἐννοοῦμε πώς ἄνοιξε καί ἤδη χρησιμοποιεῖται στίς ἱερές Ἀκολουθίες τό σχετικό λειτουργικό βιβλίο τῆς Ἐκκλησίας, μέσῳ τοῦ ὁποίου οἱ ἱεροί ὑμνογράφοι μᾶς καλοῦν σέ μετάνοια. Συμψάλλουμε καί μεῖς εὐλαβικά μέ τόν Ἅγιο Ἀνδρέα Ἐπίσκοπο Κρήτης, δημιουργό τοῦ Μεγάλου Κανόνα:
«Πόθεν ἄρξομαι θρηνεῖν, τὰς τοῦ ἀθλίου μου βίου πράξεις;
ποίαν ἀπαρχήν, ἐπιθήσω Χριστέ, τῇ νῦν θρηνωδίᾳ;
ἀλλ᾽ ὡς εὔσπλαγχνός μοι δός, παραπτωμάτων ἄφεσιν».
Γνωρίζουμε ὅτι ὡς ἄνθρωποι ἔχουμε ῥοπή πρός τήν ἁμαρτία, μάλιστα δέ καί ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ὁ χῶρος τῶν ἀναμάρτητων, ἀλλά τό λιμάνι τῶν μετανοούντων. Ὁ Κύριος εἶναι φιλεύσπλαχνος καί περιμένει ἀπό μᾶς τήν εἰλικρινή μετάνοιά μας καί τήν ἀπόφαση νά συνεχίσουμε τόν ἀγῶνα μας.
«Εἰ καὶ ἥμαρτον Σωτήρ, ἀλλ᾽ οἶδα ὅτι φιλάνθρωπος εἶ,
πλήττεις συμπαθῶς, καὶ σπλαγχνίζῃ θερμῶς, δακρύοντα βλέπεις,
καὶ προστρέχεις ὡς Πατήρ, ἀνακαλῶν τόν Ἄσωτον».
Ἐπωδός τοῦ μακροσκελοῦς Μεγάλου Κανόνα, μέ τούς 250 ὕμνους του εἶναι καί τό ἀκόλουθο κατανυκτικότατο τροπάριο:
«Ψυχή μου ψυχή μου, ἀνάστα, τὶ καθεύδεις; τὸ τέλος ἐγγίζει,
καὶ μέλλεις θορυβεῖσθαι, ἀνάνηψον οὖν, ἵνα φείσηταί σου Χριστὸς
ὁ Θεός, ὁ πανταχοῦ παρών, καὶ τὰ πάντα πληρῶν».
Ὁ ὕμνος συνιστᾷ ἐγερτήριο ψυχῆς, πού θά ἦταν κρίμα νά ἀγνοήσουμε, δεδομένου ὅτι δέν πρόκειται γιά κάποια ἐφήμερη ῥυθμιση, ἀλλά γιά τήν ἴδια τήν ἐδῶ ζωή μας, ὡς πρόλογο τῆς ἄλλης, τῆς αἰώνιας, στήν ὁποία ἐλπίζουμε, ὅπως ὁμολογοῦμε στό Σύμβολο τῆς Πίστεως.
Ὁλόκληρη ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου εἶναι κατανυκτική καί ἀνακαινιστική. Ἀπομένει στόν καθένα μας νά τήν ἀξιοποιήσει. Καί αὐτό μπορεῖ νά γίνει μόνο ἐντός τῆς Ἐκκλησίας, μέ τή συμμετοχή μας, στά Ἀπόδειπνα, στούς Κατανυκτικούς Ἑσπερινούς τῶν Κυριακῶν, στή Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων, στούς Χαιρετισμούς στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, στό Μεγάλο Κανόνα, στίς μοναδικές ἱερές Ἀκολουθίες τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Ἑβδομάδος, μέ τό πένθος γιά τό Πάθος τοῦ Κυρίου, ὥστε νά ἔχει νόημα ἡ χαρά τῆς Ἀναστάσεως.
Ἡ Ἐκκλησία τοποθετώντας στήν ἔναρξη τοῦ Τριωδίου τήν περικοπή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου, θέλει νά προφυλάξει τούς πιστούς ἀπό τόν «ὑψηλόφρονα λογισμό» τοῦ Φαρισαίου, καί νά προβάλει τό ὑπόδειγμα τοῦ Τελώνη, πού μετανοιωμένος ἔστω καί τώρα, προσεύχεται μέ συντριβή. Ὁ σχετικός ὕμνος συνοψίζει ἄριστα τό μήνυμα τῆς παραβολῆς:
«Φαρισαίου φύγωμεν ὑψηγορίαν καί τελώνου μάθωμεν τό ταπεινόν ἐν στεναγμοῖς, πρός τόν Σωτῆρα κραυγάζοντες: ἵλαθι, μόνε ἡμῖν εὐδιάλλακτε».
Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί,
Ἀπό τά πολλά μηνύματα τῆς περιόδου τοῦ Τριωδίου, ἄς κρατήσουμε τά ἀκόλουθα καί ἄς προβληματιστοῦμε σοβαρά μέ ἀγωνία και ἐλπίδα. Εἶναι ἡ δικαίωση τοῦ Τελώνη μέσῳ τῆς ταπείνωσής του. Εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ Ἀσώτου, μέ τήν ἀπόφαση νά ἐπιστρέψει στόν Πατέρα. Εἶναι ἡ Συγγνώμη πού ἀνταλλάσσουμε τό βράδυ τῆς Τυρινῆς. Εἶναι ἡ κραυγή τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ: «Κύριε, φώτισόν μου τό σκότος». Εἶναι ἡ δύναμη τοῦ Σταυροῦ, οἱ σωτηριώδεις συμβουλές τοῦ συγγραφέα τῆς Κλίμακος Ὁσίου Ἰωάννου Σιναΐτου, ἐπίσης ἡ σωτηρία τῆς πρώην πόρνης Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας. Τέλος, εἶναι ἡ ἄπειρη Συγκατάβαση τοῦ Θεοῦ μέ τήν ἑκούσια Σταυρική Θυσία.
Σᾶς εὔχομαι νά ἀκολουθήσετε τά σωτηριώδη μηνύματα καί ὁ ἴδιος, ὡς Πνευματικός Πατέρας καί Ποιμενάρχης, θά προσεύχομαι γιά σᾶς.
Καλή μετάνοια
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ Ὁ Νικαίας Ἀλέξιος