Ὁ Γέροντάς μας Ἰωσὴφ μᾶς προέτρεπε νὰ προετοιμαζόμαστε πάντοτε μὲ κάποιον ἰδιαίτερο τρόπο γιὰ προσευχή. Δὲν ἤθελε νὰ ἀρχίζουμε ἀμέσως νὰ λέμε τὴν εὐχή, τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με» ἢ ὁποιοδήποτε εἶδος προσευχῆς χωρὶς τὴν ἀνάλογη προετοιμασία. Μᾶς δίδασκε νὰ μὴν ἀφήνουμε ποτὲ τὸν νοῦ μας δίχως κάποια ἀδολεσχία, μελέτη, θεωρία.
Ἀλλὰ νὰ σκεφτόμαστε τὶς εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ, τὴν ἔνσαρκη οἰκονομία Του, τὸ τί ἔκανε γιὰ ἐμᾶς, γιὰ τὸ ἀνθρώπινο γένος καὶ γιὰ τὸν καθένα μας προσωπικά. Νὰ ἔχουμε συνεχῶς στὸν νοῦ μας τοὺς λόγους τοῦ Θεοῦ γιὰ τὸν προαιώνιο σκοπὸ καὶ προορισμὸ τοῦ ἀνθρώπου. Νὰ μελετοῦμε τοὺς λόγους τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Μὲ τὴν προσοχὴ στὸ νόημα χωρίων ἀπὸ τὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη ὁ νοῦς ἐφοδιάζεται, προετοιμάζεται γιὰ ἐμπνευσμένη προσευχή.
Πολλὲς φορὲς ἡ καρδία κατανύσσεται ἀπὸ ἕναν λόγο τῆς Γραφῆς, ποὺ μπορεῖ νὰ μελετοῦμε ἐμεῖς νοερῶς ἢ νὰ τὸν ἁρπάζει ὁ νοῦς ἀπὸ τὰ ἀναγινωσκόμενα ἢ ψαλλόμενα στὴν Ἀκολουθία. Τότε μέσω αὐτῆς τῆς κατανύξεως καὶ νοερᾶς μελέτης τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος προσεύχεται ἔνθερμα καὶ μὲ συναίσθηση.
…
Ἕναν ἄλλο βασικὸ βοηθητικὸ παράγοντα γιὰ τὴν προσευχή, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν νοερὰ μελέτη καὶ θεωρία, ὁ Γέροντας θεωροῦσε τὴν αὐτομεμψία. Εἶχε βρεῖ πολὺ καρπὸ στὴν αὐτομεμψία, στὸ νὰ μὴν προσπαθεῖ δηλαδὴ κάποιος νὰ δικαιώνει τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ νὰ τὸν κατηγορεῖ γιὰ κάθε ἀστοχία, γιὰ κάθε κακὴ συμπεριφορά, γιὰ κάθε παρεξήγηση. Θεωροῦσε ὅτι ἡ αὐτομεμψία, ἡ αὐτοκατάκριση, ἡ αὐτοκαταδίκη ἀποτελοῦν τὰ κύρια στοιχεῖα, ποὺ πρέπει νὰ χαρακτηρίζουν τὸ περιεχόμενο τῆς προσευχῆς μας πρὸς τὸν Θεό.
Ἔτσι ἔχει διαμορφωθεῖ ἡ κοινωνία, εἰδικὰ ἡ σημερινή, ὥστε ὅλοι νὰ ὁμιλοῦν γιὰ ἀτομικὰ δικαιώματα καὶ νὰ θεωροῦν αἴτιους τῶν κακῶν τοὺς ἄλλους, ἐξαιρώντας τὸν ἑαυτό τους καὶ βάζοντάς τον πάνω ἀπὸ κάθε ἄλλον.
Κατηγοροῦσε ἀνελέητα καὶ δίχως ὅρια τὸν ἑαυτό του ἕως τὸ τέλος τῆς ζωῆς του, κάτι ποὺ γιὰ πολλοὺς μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ «σκάνδαλο», ὅταν διαβάζει τὶς προσευχές του. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος δὲν ἔχει συνηθίσει σὲ τέτοιον τρόπο ζωῆς, δὲν ἔχει τέτοιο φρόνημα. Θέλει νὰ δικαιώνει πάντοτε τὸν ἑαυτό του. Δὲν ἔχει συνηθίσει, ἀλλὰ οὔτε κἂν ξέρει νὰ κατακρίνει, νὰ καταδικάζει τὸν ἑαυτό του. Ἔτσι ἔχει διαμορφωθεῖ ἡ κοινωνία, εἰδικὰ ἡ σημερινή, ὥστε ὅλοι νὰ ὁμιλοῦν γιὰ ἀτομικὰ δικαιώματα καὶ νὰ θεωροῦν αἴτιους τῶν κακῶν τοὺς ἄλλους, ἐξαιρώντας τὸν ἑαυτό τους καὶ βάζοντάς τον πάνω ἀπὸ κάθε ἄλλον.
Απόσπασμα από το βιβλίο “ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ κατά τον Γέροντα Ιωσήφ Βατοπαιδινό”, Αρχιμ. Εφραίμ Βατοπαιδινός, Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου 2021, σελ. 173-175